UNHA CANCIÓN DE REBELDÍA
Sempre que pensamos na palabra "rebelión" aparecen na nosa mente imaxes de xente armanda, o son de disparos, rúas ardendo, explosións, etc. Desgraciadamente, é certo que moitas veces un levantamento violento é a única maneira de exixir dereitos, liberdades ou pelexar por moitas outras inxustizas. Non obstante, dende o principio dos tempos estivo presente unha rebeldía pacífica, tranquila e incluso humorística que servía para propagar ideas sen perxudicar gravemente a ningún ser vivinte. Por exemplo, os poetas, os pintores, os músicos, os cineastas e moitos outros artistas plasmaron as decadencias da sociedade cunha intención claramente crítica e, sobre todo, rebelde. O primeiro no que pensa a xente é nos Hippies dos anos 60 que, en Estados Unidos, que se xuntaron fronte a Guerra de Vietnam. Este feito foi moi importante e marcou transcendentalmente a historia, pero non é necesario cruzar o Atlántico para encontar rebeldía artística.
Na Idade Media, o galego era a lingua oficial da lírica, e trobadores de nosas terras, xunto con moitos outros extranxeiros, escribían cantigas neste idioma. Seguro que todos teredes escoitado falar da famosa clasificación en cantigas de amor, cantigas de amigo e cantigas de escarnio e maldicir. Estas últimas eran sátiras nas que criticaban e cuestionaban temas morais, sociais, políticos e mesmo literarios.
A cantiga que ven a continuación, do trobador Pero Gómez Barroso, critica a un nobre o cal non acudiu á chamada da guerra salientado así o seu espírito cobarde. Poderíamos encadrala dentro do grupo de cantigas que se burlaron dos nobres que non quixeron seguir ao rei Alfonso X en 1265 para loitar contra o rei de Granada:
Chegou aquí Don Foao e veo mui ben guisado;
pero non veu ao maio, por non chegar endoado,
demos-lhi nós ua maia das que fezemos no maio.
Per boa fé, ben guisado chegou aquí Don Foao;
pero non veo no maio, mais por non chegar en vao,
demos-lhi nós ua maia das que fezemos no maio.
Porque veo en guisado, con tenda e con reposte,
pero non veo eo maio nen veo a Pintecoste,
demos-lhi nós ua maia das que fezemos no maio.
Pois traje reposte e tenda, en que se tenha viçoso,
pero non veo no maio, por non ficar perdidoso,
demos-lhi nós úa maia das que fezemos no maio.
En galego actual:
Chegou aquí Don Fulano, moi ben preparado, xa que non veu en maio, para non vir de baleiro, démoslle unha malla das que fixemos en maio.
Abofé, ben preparado chegou aquí Don Fulano; e xa que viu en maio, para non vir sen proveito démoslle unha...
Porque veu ben preparado, con tenda en enxoval, aínda que non veu en maio, nin en Pentecostés, démoslle...
Xa que trouxo enxoval e tenda na que estaba cómodo, aínda que non veu en maio para evitar perdas, démoslle...
Esta outra cantiga é unha sátira contra o infante don Manuel, irmán de Alfonso X:
Morte'é don Martín Marcus! Ay Deus, se é verdade!
Sey ca, se el é morto, morta é torpidade,
mort é bavequya e morta neyciidade,
morta é covardía e morta é maldade.
Se don Martinh'é morto, sen prez e sen bondade,
ôy mays , maos costumes, outro senhor catade;
mays nono acharedes de Roma atá cidade:
se tal senhor queredes, alhu'-lo demandade.
Pero hun cavaleyro sey eu, par caridade,
que vus ajudari'a tolher d'el soydade;
mays per que vus eu diga ende ben a verdade;
non est rey, nen conde, mays é-x'outra podestade,
que non direy, que direy, que no direy...
Transcrición:
Morreu don Martín Marcos! Ai Deus, se é verdade! Sei que se el morreu, morreu a torpeza, morreu a estupidez, morreu a necedade, morreu a cobardía e morreu a maldade.
Se don Martín morreu, sen mérito e sen bondade, a partir de hoxe, malos costumes buscádevos outro señor; pero non o atoparedes dende Roma ata esta cidade: se desexades tal señor, buscádeo noutro lugar.
Aínda que sei dun cabaleiro, por caridade, que vos axudaría a esquecelo: direivos a verdade: non é rei, nin conde, pero ten outro título, que non direi, que non direi...
