KAUFMANN

Do que máis me lembro cando pensó na miña avoa é de que senpre andaba a coser cousas. Adoitaba facer a súa propia roupa, pero incluso cando a mercaba tiña que desfacela para volvela a coser.
Un día pedinlle, cando eu era pequeña, que me ensinase a facer vestidos. Levoume á habitación onde gardaba a máquina de coser. Sentouse ao meu carón en ao longo da tarde aprendín como enebrar a agulla, como acender a máquina e como lograr que esta xuntase dúas pezas de tea como por arte de maxia.
Era un trasto vello, de iso estaba segura. Cravaba violentamente a agulla facendo moito ruído. Estaba toda pintada de cor negra e tiña unas pequeñas flores doradas debuxadas.
Anos despois escoitelle á miña nai que esa máquina podería ser unha peza de museo pola súa antiguedade. Picoume a curiosidade en comecei a indagar sobre a súa orixe.
Durante a primeira década do século XX a miña bisavoa emigrou a Arxentina para escapar da pobreza que afectaba a Galicia. Cando vivía en Bos Aires mercoulle unha máquina de coser, xa vella, a unha veciña que era Italiana. Ela dicía que o artefacto era orixinario de Alemania. Dende logo as súa marca, Kaufmann, asegura este dato. A bisavoa nunca tomara clases de costura, pero nesa época todas as mulleres tiñan unas nocións básicas.
Cando a bisavoa regresou de Arxentina levou a máquina á súa casa de Ferrol. Usábaa para facer os seus vestidos, cortinas, roupa de cama, etc.
No ano 49,cando a miña avoa casou, a máquina pasou a ser dela. A avoa si que tiña grandes habilidades na costura, pois aprendera de rapaza traballando para unha reputada modista. Miña nai lembra sentarse de nena para observar á avoa coser.
Moitos obxectos saíron de famosa máquina: os difraces que leva a miña nai nas súas fotos de nena, dúas colchas da miña cama, o meu camisón preferido, pantalóns do meu avo e incluso as velas dun barco.
Un día a avoa dixo que estaba cansa das patas da máquina porque era incómodas e estorbaban moito, así que mercou un moble de madeira moderno bastante feo. Os meus país recuperaron as patas orixinais e cunha losa de mármol fixeron unha mesa moi elegante. Pero cando eu nacín tiveron que quitarlle o pedal para evitar que me lastimase con el.
Hoxe en día a máquina debe de ter uns 150 anos e sigue a funcionar perfectamente.
Como dato curioso a miña nai contoume que, xunto coa máquina, a bisavoa trouxo un cepillo para a roupa. A pesar de ser de madeira non ten polilla e o meu avó segue a cepillar as chaquetas con el.

A POLÍTICA EN FERROL

Poñerme a falar sobre os meus antepasados parecíame unha tarefa complicada. Aínda que a primeiros do século XX aconteceron importantes eventos hitóricos eu estaba convencida de que a miña familia os vivira á marxe. Eu pensaba: a que proletario lle interesa o que aconteza no país con tal de poder levar unha vida máis ou menos digna?

Dende nena oín falar dos meus avos e tataravós, quen traballaban nos campos e nas fábricas. Como a meirande parte da poboación da época pertencían ás clases baixas, eu seguía coa idea de que unhas persoas tan normais non poderían dar moito do que falar.

Intentei reconstruír a miña árbore xenealóxica, aínda así faltaban moitos nomes e non había a quen llelos preguntar. Xa asumindo que non podería seguir co meu traballo busquei na biblioteca o nome do meu bisavó materno. A miña nai dixérame que era un home interesado pola política, pero eu non tiña esperanzas de atopalo, pois vivira hai moito tempo nunha cidade pequena coma Ferrol. Tecleei o seu nome na Galiciana ou Biblioteca dixital de Galicia, onde se pode aceder a todos os periódicos galegos. Para a miña sorpresa, aparecían varios resultados.

Modesto Baamonde, o meu bisavó, formou parte do Partido Socialista ferrolán durante a República. Ferrol era a cidade galega onde máis peso tiña o PSOE, vixente dende 1891.

A Agrupación Socialista Ferrolana publicaba o xornal El obrero, no cal aparece mencionado o meu bisavó. Tamén sae noutras publicacións como el Ideal Gallego e El Pueblo Gallego. Estos periódicos datan, na súa maioría, dos tempos da República, pero o máis vello é do 1925. A súa lectura é ás veces aburrida e complicada, pero dan a entender que Modesto Baamonde era secretario e presidente do partido e que militaba xunto con Xaime Quintanilla, a quen estudei en literatura galega.

O meu bisavó ía encamiñado a ser alcalde no ano 36, pero morreu antes por causas naturais e non chegou a selo. Pódesde dicir que tivo sorte, pois no seu lugar estivo Quintanilla, quen foi fusilado tras o golpe de estado.

Busquei na casa a ver si con sorte atopaba algunha fotografía, pero non encontrei nada. Na foto máis antiga que vin estaba o ser fillo máis novo, o meu avó, xa de adolescente. Miña nai díxome que o meu visabó quería que o avó estudase dereito para que seguise as súas pegadas na política.

Persoalmete parecéronme moi importantes estes descubrimentos, pois ao publicar esta entrada no meu blog evito que o nome dun home influínte caia no olvido.

COMO SERÍA A MÚSICA?

Eu amo a música. Vivo para escoitar cancións ata a saciedade, agardar con impaciencia o lanzamento dun álbum e para descubrir artistas. Non existe mellor sensación ca de ter nas miñas mans un novo instrumento musical , limpo e afinado, listo para comezar a amosarme como funciona. Tampouco é posible explicar con palabras a calor no peito que dan os aplausos do público ao rematar un concerto.


Unha das marcas culturais máis importantes de calquera sociedade é a música. Nela reflíctense a forma de vida, os desexos e os medos das persoas dun lugar e dun tempo determinado. 
En cada lugar e en cada época aparecen distintos estilos e instrumentos que nos axudan a facernos unha idea de como é ou era a visión do mundo alí.


Eu penso que non somos capaces de comprender a cultura castreña na súa totalidade porque non temos vestixios dun dos seus rasgos máis reprensentativos. Atreveríame a apostar que ningún de vós endexamais se parou a pensar como serían as melodías e os ritmos que esas xentes tocaban nas festas, tarareaban ao traballar o campo e cantaban aos meniños antes de durmir.


A maior parte da música que se toca en Galicia hoxe en día provén de correntes extranxeiras do seculo XX como o rock ou o pop. Aínda así existen estilos autóctonos. O problema é que non é doado datalos tempo atrás. Ao non existir un método de escritura musical no mundo antigo é imposible saber como eran con exactitude os sons dos castros.

Siniestro Total, grupo vigués de punk-rock

A xente tende a asociar a música tradicional galega co folk. Este é o termo empregado para referirse á musica folclórica modernizada. Á súa vez, a música folclórica é aquela que se transmite de xeración en xeración levando consigo os valores e a cultura do pobo. Pero en xeral, as tradicións musicais folclóricas e rexionais adoitan datar de poucos séculos atrás, sendo imposible relacionalas cunha cultura tan antiga como a castreña.


A pesar de todo, as zonas onde houbo asentamentos indoeuropeos seguen a conservar instrumentos e danzas semellantes. Por iso, moita xente usa termos como “música celta”. Isto xera bastante confusión porque a música celta abrangue tanto as músicas contemporáneas como as tradicionais dun espazo xeográfico determinado.

Festival Internacional do Mundo Celta de Ortigueira

Ao non ter vestixios dunha música castreña non nos queda outra que imaxinala. Iso si, baseándonos en datos históricos e nos obxectos atopados en xacementos xeolóxicos.
Penso que nas festas a xente bailaría ao son las frautas e das cornetas feitas de madeira ou corno. Para soster isto baséome no feito de que a frauta é un instrumento sinxelo de fabricar e que estivo presente en todas  as culturas antigas. Ademáis, podemos pensar que foi un antecedente á aparición da gaita.
Outro instrumento que podería estar presente é a arpa de boca ou birimbao. Este instrumento apareceu séculos antes de cristo e hoxe en día relaciónase co folclore. 

Arpa de boca

Tamén estarían presentes instrumentos de percusión similares aos tambores, ás pandeiretas e aos pandeiros actuais. Estes estarian feitos de madeira e pel de animais.  
Pode que existisen tamén instrumentos cerámicos parecidos ás ocarinas.
Eu penso que a música basearíase sobretodo na percusión e no ritmo, pois estaba fortemente relacionada coa danza. 

Seguramente o momento no que se tocaba música por excelencia era nas festas. Aínda que a idea de ter cancións para amenizar o traballo doméstico ou no campo pode que tamén sexa acertada. 
Habería tanto pezas instrumentais como cantares cunha mensaxe nas linguas propias. O máis probable e que fosen dirixidas aos deuses paganos, á natureza e ao paso do tempo ou que contaran contos, costumes e sentimentos.

En conclusión, coñecer con exactitude como era a tradición musical dos nosos ancestros é unha tarea imposible, pero nunca ven mal facer o esforzo e votarlle unha pouquiña imaxinación. Pois para antender quen somos temos que descubrir quen fomos. 


(Se queres ler sobre os instrumentos galegos de toda a historia, aquí hai moita información).

EVOLUCIÓN

CHAMORRO E O MEGALITISMO

Como bos ferroláns que somos, todos coñecemos a ermida de Chamorro, asentada na parte alta da ladeira  do monte co que comparte nome. Tamén é coeñecida como a Capela da Nosa Señora do Nordés. Non resulta doado datar este templo, pero máis ou menos poderia dicirse que a construccion actual e dos séculos XV e XVI.

É tradición no luns de pascua ir de romería a Chamorro. Polo camiño ata a capela atópanse catorce estacións dun vía crucis que remata nun cruceiro. Fálase da existencia doutro vía crucis noutro camiño, pero hoxe en día non está completo.

Segundo a tradición popular, tanto a ermida como a Virxe de Chamorro están estreitamente ralacionados  cos fenómenos meteorolóxicos. Pénsase que o nome de Chamorro poder vir de "clamoris" palabra usada para invocar á chuvia ou da exclamación de "xa morro" dun mariñeiro ao ser resacatado dunha tempestade pola Virxe. Tamén é chamada Nosa Señora do Nordés, pois ese é o vento que trae bo tempo ás terras ferrolás. Anos atrás, nas épocas de sequía peregrinábase á este lugar para rogar que chovese.

Segundo a lenda, dous irmáns que andaban a pastorear foron sorprendidos por unha forte tormenta e metéronse baixo unhas rochas para refuxiarse. Alí  apareceuselles a Virxe, quen pedía que se lle construíse un templo. O rosto dela quedou gravado nunha rocha que ten como particularidade que é unha pena de abalar. Por esto mismo, hai quen asegura que é a tapa dun antigo dólmen. 

Esta última teoría, xunto co descubrimento de petroglifos nas rochas que se atopan baixo a ermida, suxiren  que este lugar foi utilizado para o culto relixioso milleiros de anos antes  de que aparecese a construcción cristiá.

Aínda que os petroglifos estean bastante desgastados pola erosión, pódense disntinguir espiráis, círculos concéntricos, puntos e uns debuxos denominados "cazoletas". Dise que teñen como temática principal as chuvias e a astronomía. 

As "cazoletas" atopábanse en espacios megalíticos sagrados que se mantiveron coa chegada de novas relixións pola construcción consecutiva de templos.

É interesante decubrir que baixo construccións relativamente actuais, se agochen pegadas de culturas antigas como é o caso do pobo megalítico. E é aínda máis  impresionante que ás súas preces fosen encamiñadas ao mesmo que hoxe en día, por exemplo aos cambios meteorolóxicos.